Trường Du lịch – Đại học Huế
Từ lâu, Huế được biết đến như là kinh đô của Phật Giáo, đồng thời là nơi còn lưu giữ những thánh tích của tín ngưỡng thờ Mẫu cũng như những công trình kiến trúc của Thiên Chúa Giáo, Huế hội tụ đầy đủ các điều kiện để phát triển loại hình du lịch văn hóa tâm linh. Có thể nói, Huế là vùng đất mà các tôn giáo, tín ngưỡng đặc biệt là Đạo Phật đã ăn sâu bén rễ, tạo nên một không gian văn hóa tâm linh bền vững, phát triển song hành cùng cuộc sống và người dân xứ Huế. Với hệ thống di sản văn hóa tâm linh độc đáo và đa dạng, du lịch văn hóa tâm linh Huế có thể phát triển mạnh mẽ dưới ba hình thức đó là: du lịch tôn giáo tín ngưỡng, du lịch hành hương và du lịch thiện nguyện.
Những năm gần đây, mô hình du lịch trở về cội nguồn và tìm hiểu các giá trị tinh thần dân tộc nhất là đến các cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng để tìm kiếm và được thực hành những giá trị căn bản của cuộc sống con người đã trở nên hấp dẫn với du khách. Vì thế, phát triển mô hình du lịch tôn giáo tín ngưỡng khơi dậy hành trình về cội nguồn văn hóa dân tộc, thẩm thấu giá trị nhân văn vào nếp sống và suy nghĩ của con người là một nhu cầu thưởng ngoạn văn hoá dễ lay động lòng du khách.
Trong suốt chiều dài lịch sử, Huế từng là kinh đô của triều Nguyễn và cũng là kinh đô một thời của Phật giáo Việt Nam. Phật giáo truyền vào Thuận Hóa từ thuở vùng đất này còn nằm trong lòng vương quốc Champa và phát triển hưng thịnh khi các chúa Nguyễn chọn nơi này xây dựng thủ phủ của xứ Đàng Trong, rồi các thiền sư Việt Nam kế tục để cho các dòng thiền chảy dài đến ngày nay. Huế cũng là vùng đất số lượng chùa nhiều và mật độ chùa dày nhất của Việt Nam. Không kể các niệm Phật đường, các chùa khuôn hội, hiện nay ở Huế còn lưu giữ, bảo tồn trên 100 ngôi chùa cổ, trong đó có hàng chục Tổ đình, các nghi lễ Phật giáo và hoạt động Phật sự tôn nghiêm. Các tín đồ Phật giáo chiếm 60% dân số toàn tỉnh, trong đó có 1.035 tu sĩ, 563 tự viện, tịnh xá, tịnh thất, niệm phật đường… Đối với du lịch Việt Nam nói chung và du lịch Huế nói riêng, Phật giáo có vai trò rất quan trọng. Phật giáo Huế đã khẳng định những bước tiến vững chắc và xác lập vị thế quan trọng trong sự phát triển của Huế, hình thành một di sản văn hóa đa dạng và phong phú trong di sản văn hóa Huế. Đó là hệ thống chùa tháp, pháp khí, tượng, ván khắc đồ sộ; tính đa dạng trong hệ cảnh quan, kiến trúc, trang trí, nội thất của những ngôi chùa Huế, những giá trị trong nghệ thuật tạo hình và nghệ thuật diễn xướng mang hơi thở của Phật giáo xứ Đàng Trong nói chung và Phật giáo xứ Huế nói riêng, sự đa diện trong sinh hoạt văn hóa thông qua các lễ hội, sinh hoạt của tăng chúng – phật tử, văn hóa ẩm thực chay đặc sắc và độc đáo… phản ánh những ảnh hưởng của giáo lý nhà Phật, được luân chuyển một cách lặng lẽ trong đời sống thường nhật, trong mạch nguồn văn hóa Huế. Như nhà nghiên cứu Nguyễn Hữu Thông- Phân viện trưởng Phân viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam tại Huế đã từng khẳng định: “Huế là đất Phật, chùa Huế là một loại hình di sản khó nơi nào ở Việt Nam sánh bằng…
Chính vì những yếu tố nêu trên, Huế đã trở thành nơi chứa đựng và lưu giữ nhiều giá trị đặc sắc trong di sản văn hóa dân tộc và đó cũng chính là báu vật có khả năng tạo nên những lực hút trong du lịch, nhất là du lịch văn hóa tâm linh.” cho nên di sản văn hóa Phật giáo Huế cần được chú trọng và quan tâm nhiều hơn, nhằm bảo tồn các giá trị văn hóa nhưng cũng đồng thời quảng bá, khai thác nó dưới nhiều góc độ khác nhau trong chiến lược phát triển, khi Huế trở thành một thành phố du lịch, thành phố festival của cả nước.
Tín ngưỡng thờ Mẫu là một trong những giá trị văn hoá có sức sống trường tồn, bền vững, có sức hút và đi vào đời sống văn hóa, tinh thần của người dân Việt Nam. Bên cạnh Phật Giáo thì tín ngưỡng thờ Mẫu ở Huế cũng rất phát triển và có sức hút rất lớn đối với người dân cũng như du khách. Tiêu biểu nhất cho những giá trị văn hóa tâm linh đặc sắc của tín ngưỡng thờ Mẫu ở Huế đó chính là Điện Hòn Chén và lễ hội Điện Hòn Chén. Tiềm ẩn nhiều giá trị, tín ngưỡng thờ Mẫu là một di sản cần được thẩm định, đánh giá toàn diện hơn để đưa vào khai thác phát triển loại hình du lịch tín ngưỡng giúp du khách trải nghiệm và khám phá những giá trị tâm linh đặc sắc của tín ngưỡng thờ Mẫu Huế.
Là một tôn giáo có số giáo dân đông vào hàng thứ 2 (sau Phật giáo) ở Thừa Thiên Huế, Thiên chúa Giáo có lịch sử du nhập và phát triển ở Ðàng Trong khá sớm. Hiện nay, ở Thừa Thiên Huế có 45 giáo xứ với hơn 90 nhà thờ lớn nhỏ khác nhau. Gần trung tâm Huế có 2 ngôi giáo đường lớn được xây dựng vào những năm đầu thập niên 60 là nhà thờ Phủ Cam và nhà thờ Ðức Mẹ Hằng Cứu Giúp. Ðó là 2 giáo đường tiêu biểu cho lối kiến trúc roman – gothique và cũng là hai điểm đến lý tưởng cho du khách muốn khám phá những giá trị văn hóa tâm linh của tôn giáo Thiên chúa giáo tại Huế.
Bên cạnh đó, nhiều công trình kiến trúc phục vụ cho loại hình du lịch tôn giáo, tín ngưỡng đã được trùng tu, xây mới rất quy mô và hoành tráng như: Khu Văn hóa Đền Huyền Trân, Thiền viện Trúc Lâm Bạch Mã, Thiền viện Hương Vân, Huyền Không Sơn Thượng, Tượng Đài Quang Trung – Nguyễn Huệ, Trung tâm văn hóa Phật giáo Liễu Quán, Khu văn hóa du lịch tâm linh Quán Thế Âm, chùa Linh Mụ, Hà Trung, Thánh Duyên, Tổ đình Từ Đàm, Thiền Tôn… Ngoài ra, Tỉnh Thừa Thiên Huế cũng tiến hành đầu tư, phục dựng những công trình thuộc quần thể di tích lịch sử mà hoạt động của nó gắn liền với đời sống tâm linh của đa số quần chúng nhân dân như: Đàn Nam Giao, Đàn Xã Tắc, phục dựng các lễ tế Trời, Đất…
Với hệ thống di sản văn hóa tâm linh độc đáo trên, du lịch tôn giáo tín ngưỡng Huế đang hội tụ rất nhiều yếu tố thuận lợi để phát triển mạnh mẽ, trở thành hướng phát triển chiến lược của du lịch Thừa Thiên Huế hiện nay. Sự ra đời để đào tạo những Tiến sĩ Phật học của Học Viện Phật Giáo Việt Nam thuộc trường ĐHGQ Hà Nội sẽ là minh chứng cho việc phát triển mạnh mẽ loại hình du lịch văn hóa tâm linh đến với du khách trong tương lai. Chiến lược phát triển du lịch văn hóa tâm linh của Tỉnh Thừa Thiên Huế cũng đi đúng quỹ đạo hòa vào xu thế hội nhập của cả nước nói riêng và của thế giới nói chung.
Ths Nguyễn Thị Ngọc Cẩm – Bộ môn Lữ Hành và HDDL
